Wanneer Schend je Auteursrecht Foto op Internet?

Iedereen doet het – even een foto van het internet plukken. Ideaal als je over begeleidend beeldmateriaal wil beschikken zonder zelf je camera in te zetten. Maar het auteursrecht verbiedt zo’n vrije overname in beginsel. Wat mag wel?

De Auteurswet verbiedt het openbaar maken en het verveelvoudigen van beschermd beeldmateriaal. Het uitgangspunt is dat het meeste op internet vindbare beeldmateriaal auteursrechtelijk is beschermd. Dat gaat gewoon automatisch:. het maken van het beeldmateriaal – in juridische termen het “werk” – doet het auteursrecht vanzelf ontstaan.

De drempel die de wet stelt om in aanmerking te komen voor de bescherming van auteursrecht is erg laag. Kunstzinnige werken zoals schilderijen, tekeningen en foto’s halen die drempel ruimschoots. Maar onbetekenende kladjes, schetsen en foto’s met slechte belichting en andere vaktechnische zonden genieten in feite hetzelfde niveau van auteursrechtelijke bescherming als een Karel Appel. Dat geldt ook voor de categorie van beeldmateriaal die bestaat uit feitelijkheden. Denk aan tabellen, diagrammen en getekende statistieken. Ook die zijn zonder al te veel omhaal onder de bescherming van het auteursrecht te brengen.

Foto meestal beschermd door auteursrecht

Zonder indicatie van het tegendeel kun je er vanuit gaan dat een afbeelding of foto beschermd wordt door het auteursrecht. Vaak wordt juist buiten twijfel gesteld dat iemand rechten wil laten gelden op het betreffende plaatje. Het copyright “©“ tekentje is een bekende methode daarvoor. In Nederland verloopt het auteursrecht op een afbeelding pas zeventig jaar na de dood van de maker.

Als het gaat om een werk dat door een rechtspersoon of dat anoniem is gepubliceerd verloopt het auteursrecht zeventig jaar na de eerste publicatie van het werk. De snelle internetter gaat geen onderzoek instellen naar ver weg liggende jaartallen. Het achterhalen van de identiteit van de auteursrechthebbende is eigenlijk op zichzelf al een onmogelijke opgave als die naam er niet bij staat.

Moet je dan altijd toestemming krijgen van die niet te bereiken auteursrechthebbende om een plaatje te kunnen gebruiken? De Auteurswet biedt mogelijkheden voor overname van beeldmateriaal zonder toestemming. Maar het toepassingsgebied van die wettelijke uitzonderingen is niet zo groot. Neem het citaatrecht. Dat heeft vooral nut voor bijvoorbeeld boekbesprekingen en wetenschappelijke artikelen. Maar verder biedt het weinig soelaas.

Verkleining foto kan uitkomst bieden

Een verkleining van de afbeelding kan volgens de rechter wel uitkomst bieden. Er is een procedure gevoerd over de overname van foto’s van huizen op internet in het kader van een makelaarswebsite. Dat mocht als “citaat”, onder bepaalde voorwaarden zoals een maximale grootte van 194 bij 145 pixels. Zo’n verkleining wordt ook wel thumbnail genoemd.

Of dit toelaatbaar is zal echter weer afhangen van de omstandigheden van het geval. Praktisch zullen de mogelijkheden die de wet schept voor gebruik in een actuele (nieuws-)reportage of in het onderwijs wellicht vaker uitkomst bieden. Want dan kun je in beginsel gewoon het hele werk gebruiken. Maar niet iedereen brengt nieuws. En niet iedereen geeft onderwijs. Dus een algemene oplossing voor het probleem is ook daarin niet te vinden.

Anders ligt het bij het weergeven van de content van een ander op de eigen website, als de content niet wordt overgenomen: hyperlinken naar die content, of het embedden van die content op de eigen site. Dat is in beginsel wel toegestaan. Omdat de content geacht wordt te zijn bedoeld voor het brede publiek van alle internetbezoekers.

Voorbeeld van embedden van content:

Dat blijkt uit het Svensson-arrest dat het Europese Hof van Justitie in februari 2014 heeft gewezen. Het wekken van de indruk dat het beeldmateriaal feitelijk op de site van de “overnemende” partij staat, maakt dat niet anders volgens deze uitspraak. Wel is het verboden om materiaal van een ander te gebruiken wanneer door het embedden of hyperlinken een technische maatregel wordt omzeild. Als blijkt dat de oorspronkelijke openbaarmaker geen toestemming wil geven voor openbaarmaking van dat werk dan moet dat in ieder geval worden gerespecteerd.

Om beeldmateriaal over te nemen (niet linken of embedden) is dus wel altijd toestemming nodig. Toestemming verkrijgen is ook altijd de veiligste optie. Het is ook verrassend eenvoudig en relatief goedkoop. Je kunt je aansluiten bij een beeldbank, een database van foto’s (ook wel stockfoto’s) waar je vrij gebruik van mag maken. In de regel wordt daar een vergoeding voor gevraagd, maar er zijn ook gratis aanbieders van stock foto’s. Veel foto’s van fotopersbureau Getty kunnen sinds kort “gratis” embed worden.

Foto’s van professionele kwaliteit

Bijkomend voordeel is dat het gaat om foto’s van een kwaliteit die zich leent voor professioneel gebruik. Een willekeurige via bijvoorbeeld Google gevonden afbeelding zal vaak toch wat grofkorrelig zijn. Wellicht dat ook beeldmateriaal van websites die zijn gericht op het delen van werken met het grote publiek, zoals Flickr, een uitkomst bieden. Veel Flickr gebruikers zullen over het algemeen niet zo’n bezwaar hebben tegen het gebruik van de door hen op die websites geplaatste foto’s. Onder het kopje “license” wordt vermeld of de foto kan worden gebruikt of niet. Want het enkele feit dat de foto op Flickr wordt getoond impliceert immers geen gebruiksrecht.

Wat gebeurt er dan zonder die toestemming? Ga je consequent zonder toestemming te werk dan loop je een risico, zeker als professional. Rechthebbenden worden steeds beter in het opsporen van ongeoorloofd gebruik van hun beeldmateriaal. Vooral op het internet zijn de mogelijkheden voor het opsporen van de inbreuk op auteursrecht omvangrijk. Er is software waarmee het internet automatisch wordt afgespeurd op zoek naar inbreuken.

> Lees meer: Wat kan je doen als je met een hoge eis tot schadevergoeding wordt geconfronteerd?

Jacht op schenders van auteursrecht

In bijvoorbeeld Duitsland en de Verenigde Staten zijn er advocatenkantoren die bestaan bij de gratie van dat systeem. Zij speuren zelf het internet af naar mogelijke inbreukmakers en gaan met die resultaten zelf naar de rechthebbende toe. Veel sympathie krijgen deze bedrijven wellicht niet. Maar het werkt wel. Niet alleen professionele partijen die iets te vrijzinnig zijn geweest bij het verzamelen van beeldmateriaal worden daarvoor aangesproken. Ook de thuisgebruiker die bijvoorbeeld zijn website opleukt met foto’s van internet loopt een reëel risico. Partijen die inbreukmakers opsporen komen vaak met een vrij hoge schadeclaim.

De kennis op internet groeit en bestaat bij de gratie van het delen van informatie. In dat kader is het wel erg krampachtig om steeds maar weer te verifiëren of iets mag. Erg praktisch is het dus niet om het auteursrecht zo strikt na te leven. Totdat er één makkelijker model komt is het dus zaak om niet lukraak je beeldmateriaal bij elkaar te sprokkelen.

Gelukkig bestaan er meer dan genoeg legale aanbieders van kwalitatief uitstekend beeldmateriaal om in de behoeften te voorzien – eenvoudig en niet duur. Bovendien biedt de rechtspraak mogelijkheden voor hyperlinken naar, en embedden van, andermans content.

Over de auteur

Bekijk het profiel van Jurian van Groenendaal, advocaat bij Boekx Advocaten. Hij procedeert en adviseert in publicatie- en perszaken, zaken over intellectueel eigendomsrecht en domeinnamen.