Claimwolken Boven Alex Vermogensbeheer

De Vereniging van Effectenbezitters start een onderzoek naar Alex Vermogensbeheer. De eerste schadeclaim is inmiddels aangekondigd in de media. Waarom zijn beleggers zo teleurgesteld in Alex en bieden de verwijten grond voor een claim?

Alex bedient haar vermogensbeheercliënten volledig online. Op basis van een online vragenformulier met 18 vragen wordt het cliëntprofiel vastgesteld, waaraan vervolgens een risicoprofiel en een beleggingsplan wordt gekoppeld. Cliënten worden ingedeeld in één van de vijf steeds risicovoller belegde bakjes: defensief, behoedzaam, offensief, speculatief of zeer speculatief.

De beleggingsbeslissingen worden genomen door een computermodel. Het model bepaalt de in- en uitstapmomenten op basis van technische en kwantitatieve analyses van historische koersbewegingen. Volgens Alex is het model vergelijkbaar met het meteorologisch model van het KNMI. Wordt een dalende aandelenkoers verwacht, dan stapt het model uit aandelen en in obligatietrackers. Als het aandelenzonnetje weer gaat schijnen, dan wordt de nadruk in aandelen weer vergroot.

Negatieve rendementen voor alle Alex profielen

De behaalde rendementen binnen alle profielen waren het afgelopen jaar uiterst negatief. Het ‘behoedzame’ profiel scoorde zelfs een negatief rendement van tien.

Beleggers stellen dat het model niet goed functioneert in een ‘zijwaarts’ bewegende markt. Er wordt op verkeerde momenten en te vaak in- en uitgestapt, aldus de beleggers. De frustratie over de beleggingsfilosofie wordt verder gevoed door de reclamespotjes van Alex, waarin volgens beleggers modelrendementen worden voorgespiegeld die hoger zijn dan de werkelijke rendementen op cliëntniveau. De CEO van BinckBank erkende eind vorig jaar dat het geautomatiseerd beleggingsmodel het “moeilijk heeft” in een zijwaartse markt

Aansprakelijkheid van een vermogensbeheerder

Een vermogensbeheerder mag binnen zijn mandaat naar eigen inzicht beleggingsbeslissingen nemen. De vermogensbeheerder, niet de belegger, zit achter het stuur. Het staat de vermogensbeheerder dan ook vrij te handelen naar zijn eigen beleggingsfilosofie. Deze filosofie is vertaald in een model dat het beleggingsbeleid bepaalt. De vermogensbeheerder heeft aldus veel vrijheid, de essentie van de vermogensbeheerrelatie.

Een vermogensbeheerder schiet pas tekort, en kan pas met succes aansprakelijk worden gehouden, als hij de cliëntportefeuille niet heeft beheerd zoals van een redelijk handelend en redelijk bekwaam vermogensbeheerder mag worden verwacht. Of de vermogensbeheerder zakt voor deze vrij algemeen geformuleerde toets, hangt af van alle omstandigheden van het geval. Aansprakelijkheid kan bijvoorbeeld voortvloeien uit (een combinatie van) een ondeugdelijk opgesteld cliëntprofiel, handelen buiten het mandaat, een ondeugdelijk beleggingsbeleid, misleiding van de cliënt of provisiejagen (churning).

Ken-uw-cliënt in 18 vragen

Alex plaats haar cliënten in één van de vijf genoemde profielen naar aanleiding van 18 online vragen. Uit de beantwoording van deze vragen, rolt een met het risicoprofiel corresponderend getal. De vraag kan worden gesteld of op deze manier een voldoende compleet cliëntbeeld ontstaat en of Alex daarmee heeft voldaan aan haar wettelijke ‘inwin-verplichtingen’ ten aanzien van de financiële positie, kennis, ervaring, doelstellingen en risicobereidheid van de cliënt. Een vragenlijst zou alleen moeten worden gebruikt als hulpmiddel, op basis waarvan kan worden doorgevraagd.

Daarbij komt dat een vragenlijst met een vooraf vastgestelde puntentelling als belangrijk nadeel heeft dat het belang van de antwoorden van tevoren is bepaald en dus niet is afgestemd op de individuele cliënt. Het aantal mogelijke uitkomsten (profielen) is ook nog eens beperkt tot een handjevol. De praktische uitvoerbaarheid daargelaten, adviseerde de AFM in 2010 om uit te gaan van minimaal zeventien profielen.

Haperend beleggingsmodel

De stelling dat een beleggingsmodel niet naar behoren functioneert, zal grondig moeten worden gemotiveerd. Betoogd zal moeten worden dat de beleggingsbeslissingen die uit het model rollen, niet genomen zouden mogen worden door een redelijk handelend en redelijk bekwaam vermogensbeheerder. Dat is over het algemeen een lastig betoog, nu inzicht in de exacte werking van het model de belegger ontbreekt en het de vraag is of de negatieve rendementen voorzienbaar waren. Zoveel beleggers, zoveel beleggingsfilosofieën.

Opmerkelijk is evenwel dat Alex vrij ruiterlijk erkent dat het model in (aanloop naar) 2014 niet goed functioneerde. Zo kwam in het FD zelfs een ontwerper van het systeem aan het woord die dit onomwonden benadrukte. Als het VEB-onderzoek eenzelfde conclusie kent, kan dit munitie opleveren voor claims.

Tijdig klagen

Alex-cliënten zullen uitkijken naar de uitkomsten van het VEB onderzoek. Constateringen van de VEB ten aanzien van de cliënt-intake en de werking van het beleggingsmodel kunnen een opmaat bevatten voor een schadeclaim. Gedupeerde Alex-cliënten die een claim overwegen, doen er goed aan om vlot een klachtbrief aan Alex te sturen, zodat er geen rechten worden verspeeld door tijdsverloop.

Over de auteur

Jelmer Kruijt is advocaat bij HeidemanBoot Advocaten en heeft een focus op het financieel recht.