Smaad en Laster op Internet – Aanpak?

Het verspreiden van smaad en laster op internet komt helaas maar al te vaak voor. Zakelijke en persoonlijke belangen kunnen binnen een oogwenk onherstelbaar beschadigd worden, mede dankzij social media. Hoe kan je tegen smaad en laster op internet succesvol en efficiënt optreden?

Individuen kunnen ongeveer net zoveel als een grote uitgever van tien jaar geleden: een enorm publiek bereiken door bijvoorbeeld gratis content op een blogwebsite plaatsen of in de comments van bekende (nieuws)websites posten. Smaad en laster op internet manifesteren zich dan ook in veel verschillende vormen. Denk aan:

• Ongefundeerde beledigingen
• Publicatie van vertrouwelijke documenten of persoonlijke informatie
• Ernstige beschuldigingen zonder bewijs
• Valse recensies
• Privacygevoelig (erotisch) beeldmateriaal
• Stalking

De gemene deler is dat de informatie permanent en zichtbaar aanwezig is in zoekmachines. De krant verdween in vroeger bij het oud papier. Maar het internet vergeet niets. Stilzitten kan er zelfs toe leiden dat je het recht verliest om op te treden tegen smaad, laster en andere schadelijke informatie op internet.

Social media zijn katalysator van smaad en laster

Social media als Twitter en Facebook werken tegelijkertijd als een katalysator, die de snelheid van verspreiding van smaad en laster op internet enorm verhoogt. Als informatie eenmaal online is geplaatst is het meestal een kwestie van tijd voordat anderen dit overnemen. Schadelijke foto’s, video’s of teksten kunnen binnen een dag viral gaan op social media. Het is belangrijk daar snel iets aan te doen, omdat tijd verliezen het lastig maakt de verspreiding van schadelijke informatie op internet in te dammen.

Maar de ervaring leert dat het wel degelijk mogelijk is de spreekwoordelijke olievlek weg te poetsen. Denk aan de zaak over de gestolen naaktfoto’s van tv-presentatrice Manon Thomas, die als als een lopend vuurtje over het internet gingen. Met succes heeft zij de verspreiding daarvan op onder meer Geenstijl.nl teruggedraaid.

Dit is wat er op GeenStijl.nl nog over is van de foto’s van Manon Thomas:

Bron van smaad en laster op internet identificeren

In veel gevallen is er een bron van de smaad en laster op internet te identificeren, dat wil zeggen de allereerste schakel in de keten van openbaarmakingen. Daarnaast zijn er secundaire openbaarmakers, waarvan er in het ergste geval honderden kunnen zijn. Dat lijkt een onoverkomelijk probleem, maar dat hoeft het niet te zijn.

Als de eerste schakel met succes wordt aangepakt, heeft dat onmiddellijke gevolgen voor al die secundaire openbaarmakers. Zij worden in beginsel gedwongen de bron te volgen, omdat die “fout” zat. Overigens kan dat van meet af aan evident zijn, want soms is meteen duidelijk dat bepaalde informatie privé of schadelijk is. Dat soort informatie gaat minder snel viral, maar is wel veel heftiger.

Hoe wordt bron van smaad en laster op internet aangepakt?

Je moet onderscheid maken tussen bekende en onbekende bronnen van smaad en laster. Gaat het om nieuwsmedia, bekende (blog)websites of andere duidelijke partijen dan leidt overleg vaak tot een uitkomst.

Als de bron niet bekend is, volg je een aantal vaste stappen. Is er bijvoorbeeld via een omweg aan de identiteit van de bron te komen? Zo nee, dan is de volgende stap het aanspreken van de partij die de openbaarmaking mogelijk maakt. Dit kan het medium zijn (blogplatform of social media) of de hostingprovider. Het is mogelijk de technische stappen in de verbinding met een website te volgen totdat er een provider wordt geïdentificeerd – er is altijd wel iemand aan te spreken.

Heb je de bron achterhaald, dan is is een telefoontje soms genoeg, maar meestal is het raadzaam een sommatiebrief te sturen waarin je verwijdering eist van smaad en laster op internet. De simpele eis om iets weg te halen is niet genoeg. Er moet ook een eis bij het materiaal uit de zoekmachine en de cache van de zoekmachine te halen. Daarnaast zijn er een aantal strategische opties. Zo bestaat de mogelijkheid  van een schadelijke foto of een schadelijk filmpje het auteursrecht in handen te krijgen. Daarmee heb je een extra wapen in handen om verspreiding tegen te gaan.

Voorbeeld van een cache van een pagina:

Over het algemeen is het niet handig zelf een eis in te stellen. Ten eerste omdat het praktisch lastig kan zijn de juiste partij te identificeren. En kun je beter niet in gesprek raken met mensen die erop uit zijn je opzettelijk en tegen beter weten in zwart te maken. Dat maakt het alleen maar erger.

Is het helemaal niet mogelijk het gesprek aan te gaan met de bron dan spreek je de partij aan die de openbaarmaking mogelijk maakt. Bijvoorbeeld de beheerder van het platform waar de tegenpartij zijn informatie plaatst, of eventueel de hostingprovider.

Als het niet lukt een bron of een platform aan te spreken, dan is er nog een laatste terugvalmogelijkheid: het aanspreken van de zoekmachines. Als er sprake is van evident onrechtmatige informatie dan maak je kans de zoekmachine te bewegen de informatie te verwijderen. Maar Google is daarin niet erg meegaand, leert de praktijk. Vaak heb je toch een gerechtelijk vonnis nodig.

Procederen vanwege ernstige schendingen reputatie of privacy

Mocht het niet mogelijk blijken er zonder rechter uit te komen kan een procedure nodig zijn. In geval van ernstige schendingen van de reputatie of privacy ontstaat er vanzelfsprekend ook een recht op schadevergoeding. Ook dat kan een reden zijn om toch naar de rechter te gaan. Uit de praktijk blijkt dat de schadevergoedingen echter niet bijzonder hoog zijn in Nederland.

Maar grote schade door smaad en laster komt wel voor en dan moet die schade ook worden vergoed. Zo heeft de omroep TROS een half miljoen euro moeten betalen aan een hondenkennel die door haar onjuiste mededelingen failliet was gegaan.

Conclusie: smaad en laster op internet nooit zomaar accepteren

Het is van belang iedere situatie op zichzelf te beoordelen. Sommige gevallen laten zich makkelijk oplossen en andere niet. Het is in ieder geval niet nodig om simpelweg te accepteren dat er onwaarheden of privacygevoelige informatie op internet wordt verspreid. Het kan verrassend eenvoudig zijn om succes te boeken tegen smaad en laster zonder procedure, mits de juiste stappen worden gevolgd.

Over de auteur

Bekijk het profiel van Jurian van Groenendaal, advocaat bij Boekx Advocaten. Hij procedeert en adviseert in publicatie- en perszaken, zaken over intellectueel eigendomsrecht en domeinnamen.